SUBAY, ASTSUBAY VE UZMAN ERBAŞLARIN “REFAKAT İZNİ” KULLANMA ESASLARI

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde görev yapan personelin dinlenme hakkı kapsamında kendilerine tanınan “yıllık izinleri” dışında kısa süreli mazeretleri ya da gereksinimleri karşılamak üzere “mazeret izni” hakkı bulunmaktadır. “Mazeret izni” başlığı altına dahil edilebilecek izinlerden birisi de “refakat izni”dir.

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde Subay ve Astsubayların refakat izinleri 926 sayılı Personel Kanunu’nun 126.maddesinin birinci fıkrasının “e” bendinde ve buna paralel olarak TSK İzin Yönetmeliğinin 11.maddesinin altıncı fıkrasında; Uzman Erbaşların refakat izinleri ise 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu’nun 11.maddesinin ikinci fıkrasında ve Uzman Erbaş Yönetmeliğinin 18.maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenmiştir.

Mevzuat yönünden farklı kanun ve yönetmeliklerde düzenlenmekte ise de, madde muhteviyatı birebir aynı olduğu için Subay, Astsubay ve Uzman Erbaşlar için “refakat izni” aşağıda belirteceğimiz esaslara tabidir:

926 sayılı Personel Kanunu’nun 126.maddesinin birinci fıkrasının “e” bendi şu şekildedir:

“Subay ve astsubaylara, bakmakla yükümlü olduğu veya refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren önemli bir hastalığa tutulmuş olması hallerinde, bu hallerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, istekleri üzerine, aylık ve özlük hakları korunarak üç aya kadar izin verilebilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır. Bu sürenin bitimini müteakip istekleri üzerine ayrıca altı aya kadar aylıksız izin verilebilir. Bu fıkra hükmü aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak bir defaya mahsus uygulanır. Aylıksız izinli olarak geçirilen süreler mecburi hizmet süresinden sayılmaz. Yedek subaylara verilen refakat izinleri askerlik hizmetinden sayılmaz.

3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu’nun 11.maddesinin ikinci fıkrası şu şekildedir:

“3269 Uzman erbaşlara, bakmakla yükümlü olduğu veya refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren önemli bir hastalığa tutulmuş olması hâllerinde, bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, istekleri üzerine, aylık ve özlük hakları korunarak üç aya kadar izin verilebilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır. Bu sürenin bitimini müteakip istekleri üzerine ayrıca altı aya kadar aylıksız izin verilebilir. Bu fıkra hükmü aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak bir defaya mahsus uygulanır. Bu şekilde aylıksız izinli olarak geçirilen süreler sözleşme süresinden sayılmaz.”

Yukarıdaki düzenlemeler birbiri ile aynı düzenleme şeklinde olup, düzenlemeler kapsamında refakat izni verilebilmesi için şu şartlar gerekmektedir:

1. Ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren önemli bir hastalığa tutulmuş olması,

2. Personelin sayılan bu kişilere bakmakla yükümlü olması veya refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek olması,

3. Ağır bir kaza geçirme veya tedavisi uzun süren önemli bir hastalığa tutulmuş olma hallerinin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi,

4. Personelin “refakat izni” kullanma talebinin bulunması.

Bu şartların sağlanması halinde personele aylık ve özlük hakları korunarak (yani maaşları ödenerek) 3 aya kadar refakat izni verilebilir. “3 aya kadar” lafzından anlaşılması gereken zorunlu olarak 3 ay izin almak değil, 3 aya kadar herhangi bir süre kadar izin alabilecek olmaktır.

Bu süre, yukarıda belirtilen şartların sağlanmaya devam etmesine bağlı olarak 3 aya kadar daha uzatılabilmektedir.

Uzatma süresinin de tamamlanması halinde halen “refakat izni” ihtiyacı devam ediyor ise bu sefer 6 aya kadar ve fakat bu sürede maaş ve özlük hakları ödenmeyecek şekilde izin verilmeye devam edilebilir.

Yani özet olarak;

– 3 aya kadar maaş ve özlük hakları korunarak,

– 3 aya kadar daha maaş ve özlük hakları korunarak uzatma,

– 6 aya kadar daha maaş ve özlük hakları ödenmeden uzatma şeklinde kullanılabilir.

Şunu belirtmek gerekir ki; yukarıda sayılan izin, aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak bir defaya mahsus uygulanır. Aylıksız izinli olarak geçirilen süreler mecburi hizmet süresinden sayılmaz. Yedek subay ve yedek astsubaylara verilen refakat izinleri de askerlik hizmetinden sayılmaz.

TSK İzin Yönetmeliğinin 11.maddesinin altıncı fıkrasında ve Uzman Erbaş Yönetmeliğinin 18.maddesinin üçüncü fıkrasındaki düzenlemeler kapsamında refakat izninin kullanımına yönelik özel durumlar da şu şekildedir:

1. Aylıklı ve aylıksız izinler, tugay/bağımsız alay komutanı veya eşidi kıta, karargâh ve kurum amiri tarafından verilir ve Kuvvet Komutanlıkları Personel Başkanlıklarına bildirilir. Personelin izin evrakı sicil amirince şahsi dosyasına konur ve dosya muhteviyatına yazılır.

2) Refakat sebebiyle izin verilmesine esas teşkil edecek sağlık kurulu raporunda; refakati gerektiren tıbbî sebepler, refakat edilmediği takdirde hayatî tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, asgari refakatçi sayısı, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır.

3) Sağlık kurulu raporunda birden fazla refakatçi belirtilmemiş ise aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla personel/kamu görevlisi refakat nedenli mazeret izni kullanamaz.

4) Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi on iki ayı geçemez. (3 ay + 3ay + 6 ay)

5) İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması hâlinde personel iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Bu durumda veya izin süresinin bitiminde, göreve başlamayan personel izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında ilgili mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır.

6) Aylıksız izinli olarak geçirilen süreler mecburi hizmet süresinden, uzman erbaşların sözleşme süresinden sayılmaz. Aylıksız izin alan sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşme süreleri, kullandıkları aylıksız izin süresi kadar uzatılır.

7) Refakat izni, rapor süresi boyunca personelin talebi doğrultusunda, önceden belirlenmiş bir plan dâhilinde hastaneden alınan raporda belirtilen süreye uygun olarak parça parça kullandırılabilir.

Sonuç olarak; Türk Silahlı Kuvvetleri personeline belirli şartlar altında “refakat izni” hakkı tanınmış olup, hâlihazırda uygulamada şartları taşıyan personel kullanabilmektedir. Kanaatimizce mevzuat metnindeki “…verilebilir” kavramının “…verilir” şeklinde olması gerekmekte olup, kamu yararı-birey yararı dengesi yönünden “refakat izni” özelinde idarenin takdir hakkından çok kişinin iradesine öncelik tanınması gereklidir.