I. LEX COMMISSORIA YASAĞI
Rehinli taşınırın, borcun ödenmemesi halinde mülkiyetinin alacaklıya geçmesini önleyen kural lex commissoria yasağıdır[1]. Bu yasağın amacı ise borçlunun mülkiyet hakkını muacceliyet öncesinde korumaktır[2]. Lex commissoria yasağının uygulanabilmesi için bazı şartlar aranır. Buna göre, rehinli taşınırın mülkiyetinin devrine ilişkin anlaşmanın muacceliyetten önce yapılması ve alacaklının tatmin edilmesi gerekir[3].
II. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU ÇERÇEVESİNDE LEX COMMİSSORİA YASAĞINA İLİŞKİN TARTIŞMALAR
TİTRK m.14’te, alacaklının rehinli taşınırın mülkiyetinin devrini icra dairesinden talep etme yetkisi düzenlenmiştir. Bu yetkinin lex commissoria yasağına aykırılık teşkil edip etmediği ise tartışmalıdır.
Bir görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağına aykırılık teşkil eder. Bu görüşe göre, genel hükümlere göre geçersiz olan bir sözleşmeye geçerlilik tanınmak isteniyorsa açıkça düzenlenmelidir[4]. Böyle bir düzenlemenin olmaması ise Anayasa’ya aykırıdır[5]. TİTRK çerçevesinde kurulan taşınır rehininde değer tespiti yapılması zorunlu olmamakla birlikte yapılan değer tespitinin enflasyon karşısında yeterli korumayı sağlamaması ihtimalidir.[6]
Diğer görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağına aykırılık teşkil etmez. Bu görüşe göre, TİTRK’te temerrüde dayalı bir hak düzenlenmiştir[7]. Lex commissoria yasağı ise muacceliyet öncesine dairdir[8]. Ek olarak TİTRK m. 5/2 ile m. 13 ve TRKY m. 38/2 hükümleriyle borçlunun menfaatleri korunmuştur[9]. Son olarak ilgili yetkinin dayanağı TİTRK olduğundan lex commissoria yasağına aykırılık söz konusu değildir[10].
Bir diğer görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağının istisnasıdır. Bu görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağına aykırıdır ancak TİTRK ile istisna getirilmiştir.[11] Bu görüşteki yazarların gerekçesi özel kanun – genel kanun ilişkisidir. Zira lex commissoria yasağının açıkça düzenlendiği TMK ile karşılaştırıldığında, TİTRK özel kanundur[12].
—————-
[1] İlhan Helvacı, Türk Medenî Kanununa Göre Lex Commissoria (Mürtehinin Merhunu Temellük) Yasağı, Doktora Tezi, 1997, s. 68 vd; Lale A. Sirmen, Alacak Rehni, Türkiye İş Bankası Vakfı Yayınları, 1990, s. 86 vd; Seda Çiğdem Çakırca, Adi Alacakların Rehni, Yüksek Lisans Tezi, 2006, s. 55.
[2] Fırat Bayezit, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Kapsamında Rehin Sözleşmesi ve Hükümleri, Yüksek Lisans Tezi, 2019, s. 397.
[3] Bülent Davran, Rehin Hukuku Dersleri, Fakülteler Matbaası, 1972, s. 18, 19; Helvacı, s. 81-89; Süleyman Kandemir, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nun Tahlili (Ticaret Hukuku ve Eşya Hukuku Boyutuyla), Yüksek Lisans Tezi, 2018, s. 147.
[4] Emel Şeyda Elgün Toğrul, “Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na Göre İcra Takibi” Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, 2022, s. 380.
[5] Celal Göle/Gökhan Aydoğan, “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu”nun Ticaret Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 33, S. 1, 2017, s. 45; Burcu Karakuş Erbaş, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni ve Rehin Alacaklısının Korunması, Seçkin Yayıncılık, 2018, s. 214-215;
[6] Ayça Ece Eker, “Lex Commissoria Yasağı ve Uygulama Alanı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. 29, S. 1, 2021, s. 148; Göle/Aydoğan, s. 45, N. 245.
[7] Gökhan Antalya/Faruk Acar, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni (6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Çerçevesinde İlk Tespitler), Aristo Yayınevi, 2017, s. 131-132; Bayezit, s. 404; Elgün Toğrul, s. 381; Belin Köroğlu Ölmez, “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Uyarınca Ticari İşletme Rehni”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 29, S. 129, 2017, s. 279.
[8] Antalya/Acar, s. 149; Bayezit, s. 404; Eker, s. 149; Elgün Toğrul, s. 381; Köroğlu Ölmez, s. 278, 279.
[9] Antalya/Acar, s. 131-132; Bayezit, s. 403-404; Elgün Toğrul, s. 381.
[10] Eker, s. 149; Köroğlu Ölmez, s. 278-279.
[11] Antalya/Acar, s. 144.
[12] Elgün Toğrul, s. 382; Esra Hamamcıoğlu/Argun Karamanlıoğlu, “6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na İlişkin Bazı Tespitler”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2, 2017, s. 131.
I. LEX COMMISSORIA YASAĞI
Rehinli taşınırın, borcun ödenmemesi halinde mülkiyetinin alacaklıya geçmesini önleyen kural lex commissoria yasağıdır[1]. Bu yasağın amacı ise borçlunun mülkiyet hakkını muacceliyet öncesinde korumaktır[2]. Lex commissoria yasağının uygulanabilmesi için bazı şartlar aranır. Buna göre, rehinli taşınırın mülkiyetinin devrine ilişkin anlaşmanın muacceliyetten önce yapılması ve alacaklının tatmin edilmesi gerekir[3].
II. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU ÇERÇEVESİNDE LEX COMMİSSORİA YASAĞINA İLİŞKİN TARTIŞMALAR
TİTRK m.14’te, alacaklının rehinli taşınırın mülkiyetinin devrini icra dairesinden talep etme yetkisi düzenlenmiştir. Bu yetkinin lex commissoria yasağına aykırılık teşkil edip etmediği ise tartışmalıdır.
Bir görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağına aykırılık teşkil eder. Bu görüşe göre, genel hükümlere göre geçersiz olan bir sözleşmeye geçerlilik tanınmak isteniyorsa açıkça düzenlenmelidir[4]. Böyle bir düzenlemenin olmaması ise Anayasa’ya aykırıdır[5]. TİTRK çerçevesinde kurulan taşınır rehininde değer tespiti yapılması zorunlu olmamakla birlikte yapılan değer tespitinin enflasyon karşısında yeterli korumayı sağlamaması ihtimalidir.[6]
Diğer görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağına aykırılık teşkil etmez. Bu görüşe göre, TİTRK’te temerrüde dayalı bir hak düzenlenmiştir[7]. Lex commissoria yasağı ise muacceliyet öncesine dairdir[8]. Ek olarak TİTRK m. 5/2 ile m. 13 ve TRKY m. 38/2 hükümleriyle borçlunun menfaatleri korunmuştur[9]. Son olarak ilgili yetkinin dayanağı TİTRK olduğundan lex commissoria yasağına aykırılık söz konusu değildir[10].
Bir diğer görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağının istisnasıdır. Bu görüşe göre ilgili madde lex commissoria yasağına aykırıdır ancak TİTRK ile istisna getirilmiştir.[11] Bu görüşteki yazarların gerekçesi özel kanun – genel kanun ilişkisidir. Zira lex commissoria yasağının açıkça düzenlendiği TMK ile karşılaştırıldığında, TİTRK özel kanundur[12].
—————-
[1] İlhan Helvacı, Türk Medenî Kanununa Göre Lex Commissoria (Mürtehinin Merhunu Temellük) Yasağı, Doktora Tezi, 1997, s. 68 vd; Lale A. Sirmen, Alacak Rehni, Türkiye İş Bankası Vakfı Yayınları, 1990, s. 86 vd; Seda Çiğdem Çakırca, Adi Alacakların Rehni, Yüksek Lisans Tezi, 2006, s. 55.
[2] Fırat Bayezit, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Kapsamında Rehin Sözleşmesi ve Hükümleri, Yüksek Lisans Tezi, 2019, s. 397.
[3] Bülent Davran, Rehin Hukuku Dersleri, Fakülteler Matbaası, 1972, s. 18, 19; Helvacı, s. 81-89; Süleyman Kandemir, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nun Tahlili (Ticaret Hukuku ve Eşya Hukuku Boyutuyla), Yüksek Lisans Tezi, 2018, s. 147.
[4] Emel Şeyda Elgün Toğrul, “Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na Göre İcra Takibi” Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, 2022, s. 380.
[5] Celal Göle/Gökhan Aydoğan, “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu”nun Ticaret Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 33, S. 1, 2017, s. 45; Burcu Karakuş Erbaş, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni ve Rehin Alacaklısının Korunması, Seçkin Yayıncılık, 2018, s. 214-215;
[6] Ayça Ece Eker, “Lex Commissoria Yasağı ve Uygulama Alanı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. 29, S. 1, 2021, s. 148; Göle/Aydoğan, s. 45, N. 245.
[7] Gökhan Antalya/Faruk Acar, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni (6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Çerçevesinde İlk Tespitler), Aristo Yayınevi, 2017, s. 131-132; Bayezit, s. 404; Elgün Toğrul, s. 381; Belin Köroğlu Ölmez, “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Uyarınca Ticari İşletme Rehni”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 29, S. 129, 2017, s. 279.
[8] Antalya/Acar, s. 149; Bayezit, s. 404; Eker, s. 149; Elgün Toğrul, s. 381; Köroğlu Ölmez, s. 278, 279.
[9] Antalya/Acar, s. 131-132; Bayezit, s. 403-404; Elgün Toğrul, s. 381.
[10] Eker, s. 149; Köroğlu Ölmez, s. 278-279.
[11] Antalya/Acar, s. 144.
[12] Elgün Toğrul, s. 382; Esra Hamamcıoğlu/Argun Karamanlıoğlu, “6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’na İlişkin Bazı Tespitler”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2, 2017, s. 131. Hukuki Haber
TR 
EN 
DE 
UK 
RU